ارزیابی تطبیقی کیفیت محیط سکونت شهری با تاکید بر تصویر ذهنی شهروندان (مطالعه موردی شهر قزوین)

زیستگاه انسانی هنگامی می تواند بیشترین مطلوبیت را برای انسان حاصل کند، که انتظارات وی را برآورده سازد. این انتظارات در قالب ابعاد مختلف زیست محیطی، اجتماعی، کالبدی، اقتصادی و... معنا می یابد. چنانچه هریک از این عوامل در محیط زندگی یک فرد فاقد کیفیات مطلوب باشند، بر ادراک و احساس وی از فضا و در نتیجه بر سطح رضایت مندی او از محیط زندگی تاثیرگذار خواهد بود. همان طور که می دانیم امروزه بیش از نیمی از جمعیت جهان در نواحی شهری زندگی می کنند و براساس پیش بینی های صورت گرفته این رقم روند صعودی را طی می-کند. بنابراین پدیده شهرنشینی به امری اجتناب ناپذیر مبدل شده است. اما با توجه به مزیت های زندگی شهرنشینی، مسائل و مشکلاتی هم در این جوامع دیده می شود، که باعث توجه فزاینده محققین رشته های گوناگون به مطالعه کیفیت زندگی به ویژه در محیط های مسکونی شهرها، شده است. از سوی دیگر، باید همواره براین مهم تاکید داشت که جامعه شهری طیف گسترده ای از گروه های اجتماعی- فرهنگی، شغلی و ... را در بر می گیرد. هر یک از این گروه ها به تناسب نوع بینش و هنجارهای خود ممکن است، معیارهای متفاوتی را برای انتخاب محل زندگی و فعالیت و به همین ترتیب برای رضایت مندی از کیفیت محیط شهر خود برمی گزینند. لذا این پژوهش به مفهوم کیفیت محیط سکونت شهری در منظر ذهنی شهروندان تاکید دارد و در پی پاسخ دادن به این سوال است که اولویت معیارها و شاخص های کیفیت محیط سکونت از منظر ذهنی شهروندان چیست و سطح کیفیت محیط سکونت در محدوده مطالعاتی (شهر قزوین) در چه حدی می باشد و چه راهکارهایی برای ارتقای کیفیت محیط می-توان در نظر گرفت. برای رسیدن به این مهم از روش توصیفی- تحلیلی و نرم افزار spss در تجزیه و تحلیل داده ها استفاده شده است. همچنین با به کارگیری آزمون های آنالیز واریانس یک طرفه (oneway) و آزمون توکی در گروه-بندی و رگرسیون های چند متغیره ارزیابی و رتبه بندی این مولفه ها صورت گرفته است. برای این منظور به طور متوسط 376 پرسش نامه براساس فرمول کوکران که در ابعاد مختلف محیطی، اجتماعی– فرهنگی، اقتصادی، کالبدی و مدیریتی تنظیم شده و در محلات مورد مطالعه توزیع گردیده است. این پرسش نامه ها کیفیت محیط سکونت را در دو معیار کلی کیفیت محیط سکونتی و کیفیت محیط شهری جست و جو می کنند. نتایج حاصل بیانگر آن می باشد که شهروندان محله آخوند از منطقه ی 1 شهر قزوین که دارای بافتی کهن و ارگانیک است، کمتر از حد متوسط از مولفه های محیط سکونت خود رضایت دارند و نارضایتی حاصل بیشتر از عوامل محیطی، اقتصادی و کالبدی ناشی می شود. در خصوص محله خیام از منطقه 2 شهر قزوین که هم دارای بافتی ارگانیک و قدیمی و هم بافتی شطرنجی است، میزان رضایت مندی بیشتر از حد متوسط می باشد و از دلایل عمده نارضایتی در این محله در تراکم و ازدحام جمعیتی و شلوغی های ناشی از آن دیده می شود. در منطقه 3 شهر قزوین که بافت نوساز شهر را تشکیل می دهد؛ محله های مینودر و کوثر انتخاب شده که حاصل توسعه ی شهر در دهه های اخیر می باشد. میزان رضایت مندی شهروندان از کیفیت محیط سکونتی شان در این بافت نیز کمتر از حد متوسط می باشد و اهالی این محله از مولفه های اجتماعی و اقتصادی محیط رضایت کافی را نداشتند و به طور کلی در مقایسه تطبیقی این محله ها، محله خیام با بیشترین امتیاز و محله های مینودر و کوثر و آخوند به ترتیب در رتبه های بعدی رضایت مندی کیفیت محیط سکونت قرار دارند و مولفه های جزء معیار کالبدی و محیطی اولویت اول دخیل در نظرات شهروندان را دارا می باشند.